Władysław Łokietek

Władysław Łokietek – od 1306 roku książę w Krakowie;  w latach 1320 -1333 król Polski

„Acz był pan wzrostu małego, ale serca wielkiego”*

Władysław Łokietek, Jan Matejko

Urodził się ok. roku 1260 i był wówczas niewiele znaczącym księciem brzeskim. Jego przyrodnim batem był Leszek Czarny. Jednak był tak zawzięty w zdobywaniu nowych dzielnic, że stał się naprawdę znaczącym politykiem. W dodatku los chciał, że osoby stojące mu na drodze do władzy kolejno umierali, przy czym Łokietek nie brał w tym żadnego udziału. Po raz pierwszy roszczenia do tronu krakowskiego zgłosił w 1288 roku po śmierci Leszka Czarnego, jednak wtedy przegrał z Henrykiem IV Probusem. Gdy ten zmarł w 1290 roku, Władysław znowu mógł walczyć o tron i udało mu się nawet na krotko zająć miasto, ale niestety przepędził go Wacław II.

Po śmierci Przemysła II, Władysław walczył o Wielkopolskę z Henrykiem Głogowskim, który był związany sojuszem z poprzednim królem. Po krótkich walkach Władysław zmusił Henryka do popisania układu w Krzywinie, w wyniku którego zajął większą część Wielkopolski. Przejął w dodatku Pomorze Gdańskie, które wcześniej również należały do Przemysła II. W ten sposób Łokietek stał się poważnym kandydatem na króla Polski. Niestety rządy Władysława w Wielkopolsce nie należały do najlepszych. Rycerze księcia grabili i nękali ludność. W tej sytuacji poddani chętniej widzieli na tronie Wacława II niż Władysława. I faktycznie Przemyślidowi udało się przejąć władzę, a Łokietek udał się na wygnanie. Prawdopodobnie przebywał wtedy na Węgrzech i Rusi Halickiej. Możliwe też, że odbył pielgrzymkę do Rzymu na uroczystości „Jubileuszu narodzin Chrystusa”. Do Polski wrócił w 1304 roku. Wacław II zmarł w 1305 roku, a w 1306 roku zamordowano jego syna - Wacława III. W 1306 roku Władysław zajął Kraków a w 1314 Wielkopolskę.

W 1307 roku przeciw Władysławowi wystąpił ród Święców. Zawarli porozumienie z Brandenburczykami, którzy w 1308 roku zaatakowali Gdańsk. Przyszły król był w tym czasie zajęty walkami o Kraków, więc poprosił o pomoc Krzyżaków. Ci pokonali wrogów, ale sami zajęli całe Pomorze Gdańskie. Odtąd trwały ciągłe spory z Krzyżakami. W tym czasie Łokietek musiał zająć się jeszcze tłumieniem buntów w innych dzielnicach, wszczynanych przez możnowładców, którzy zawdzięczali swoje majątki Wacławowi II. Po rozprawieniu się z buntownikami Władysław uznał za szczególnie temu winnych Niemców i chciał ich ukarać w specjalny sposób. Aby to zrobić musiał wyselekcjonować ich ze społeczeństwa. Podobno miało się to odbyć w ten sposób, że obywatele mieli płynnie wypowiadać słowa, które trudno się wymawia Niemcom. Jeśli ktoś nie był w stanie tego zrobić, uznawało się go po prostu za Niemca. Takie osoby karano zazwyczaj wygnaniem z Krakowa.

Polska za Władysława Łokietka w latach 1275-1300

Koronacja Władysława Łokietka odbyła się 20 stycznia 1320 roku i w ten sposób zakończył się okres rozbicia dzielnicowego. Będąc już królem Polski, podjął próby odzyskania Pomorza Gdańskiego i Zachodniego. Początkowo starano się to załatwić dyplomatycznie za pomocą sądu papieskiego w Inowrocławiu. Mimo, że w wyrok nakazywał zwrócić ziemie Polsce, to Krzyżacy wcale nie zamierzali oddawać Pomorza. W tej sytuacji król zmuszony był rozpocząć wojnę. Aby uskutecznić wyprawę, załatwił sobie poparcie Litwy poprzez ślub jego syna Kazimierza z córką księcia Giedymina – Aldoną. Jednak Litwa była krajem pogańskim, więc taki układ zaszkodził Polsce. Między innymi dlatego Polska przegrała wojnę z Krzyżakami i Brandenburczykami. Dalszymi sporami miał już się zająć następca Władysława Łokietka, jego syn Kazimierz Wielki.

Ucieczka Łokietka z Krakowa w czasie
zdobywania miasta przez Henryka Probusa

Źródło:  Poczet królów i książąt polskich autorstwa Lecha Bielskiego i Mariusza Trąby

---

* M. Bielski, Kronika wszystkiego świata. Kraków 1551