Władysław II Jagiełło

Władysław Jagiełło, Jan Matejko

Władysław Jagiełło – król Polski w latach 1386 – 1434

„Wzrostu był mizernego, twarzy ściągłej, chudej, 

u brody nieco zwężonej. Głowę miał małą, prawie całkiem łysą, oczy czarne i małe, niestatecznego wejrzenia i ciągle biegające. Uszy duże, głos gruby, mowę prędką, kibić kształtną, lecz szczupłą, szyję długą.”*

Władysław wywodził się z rodu Giedyminowiczów, władającego na Litwie. Ród ten był bardzo liczny. Sam Jagiełło miał dwadzieścioro rodzeństwa, 

z czego jedenaścioro (razem z Władysławem) pochodziło z małżeństwa jego ojca Olgierda 

z Julianną. Jego matka pochodziła z rodu Rurykowiczów i była przeciwna małżeństwu Jagiełły z Jadwigą a przy tym chrystianizacji Litwy w obrządku łacińskim.

Pogańskie imię Jagiełły oznacza „mężniejszy” albo „mocniejszy”.  Nie posiadał żadnego nadzwyczajnego wykształcenia. Wielkim księciem na Litwie został w 1377 roku, kiedy miał 26 lat. 

W 1381 roku został uprowadzony wraz z rodziną przez swego stryja – Kiejstuta - który był przeciwny formie sprawowanej przez niego władzy. Zmuszono go do oddania tronu, ale książę szybko odebrał jego własność. Gdy stryj Jagiełły przybył do Wilna podpisać układ regulujący wzajemne stosunki  – również został uwięziony i zmarł tego samego roku w więzieniu w Krewie.

Kolejnym przeciwnikiem do tronu był syn Kiejstuta – Witold. Przyjął on chrzest od krzyżaków 

i obiecał, że jeśli zostanie władcą Litwy, to złoży im hołd lenny. W takiej sytuacji Zakon uderzył 

na Litwę, ale wyprawa zakończyła się fiaskiem.
Spór z krzyżakami zmusił Jagiełło do zawarcia układu z Polską. Jednak to Polska rozpoczęła rozmowy w sprawie unii, ponieważ wielki książę litewski był dobrą partią dla Jadwigi, córki Ludwika Andegaweńskiego, która po jego śmierci miała przejąć tron. W dodatku Polacy również mieli problem z zakonem krzyżackim. 

Chrzest Litwy, Jan Matejko

Efektem rozmów polsko – węgiersko – litewskich był układ w Krewie zawarty 14 sierpnia 1385 roku. W zamian za rękę Jadwigi, Jagiełło miał przyjąć chrzest z całym narodem, odzyskać utracone ziemie Korony Królestwa Polskiego, uwolnić wszystkich chrześcijan z niewoli oraz NA ZAWSZE przyłączyć do Polski ziemie Litwy i Rusi. Imię „Władysław” przyjął na chrzcie w Krakowie w dniu 15 lutego, a 18 lutego poślubił Jadwigę. Imię było wybrane ze względu na tradycję polską. Zwrócono przy tym zwłaszcza uwagę na pradziada Jadwigi – Władysława Łokietka. 

Zakon krzyżacki nie uznał sojuszu Polski i Litwy, ponieważ nawet po chrzcie Jagiełły utrzymywał, 

że Litwa jest krajem pogańskim. W związku z tym na nowo wybuchła wojna. Udało się namówić Witolda do przejścia na stronę Litwy, ale i tak udało mu się wyłudzić od Władysława namiestnictwo na Litwie. W 1404 roku krzyżacy zgodzili się zawrzeć pokój, ale w 1409 wybuchła „wielka wojna”

 z Zakonem. Oczywiście najbardziej znaną bitwą tej wojny, z której strona polsko – litewska wyszła zwycięsko, była bitwa pod Grunwaldem stoczona 15 lipca 1410 roku. W wyniku wygranej Polska miała odzyskać ziemię dobrzyńską, a Litwa Żmudź (pokój w Toruniu, 1 lutego 1411 roku). 

W dodatku „Wielka wojna” zrujnowała potęgę militarną zakonu. 

Jednak jak to Krzyżacy mieli w zwyczaju, nie do końca chcieli się wywiązać z postanowień. 

W tej sytuacji dalej trwał spór, odbyło się kilka wypraw ale też i próby arbitrażu międzynarodowego. Efektu nie było żadnego. W 1435 roku zawarto traktat brzeski, na mocy którego Litwa odzyskała Żmudź, ale Polska musiała pozbyć się ziemi chełmińskiej, michałowskiej i Pomorza.

                                                 

Bitwa pod Grunwaldem, Jan Matejko

Władysław Jagiełło był najdłużej panującym władcą w Polsce – rządził 48 lat. Po śmierci Jadwigi 

w 1399 roku jego pozycja uległa wzmocnieniu, ponieważ wcześniej to Jadwiga była „królem Polski”, a Władysław tylko „współrządzącym”.  Co prawda, według prawa powinien on oddać niedziedziczną dzielnicę najbliższemu krewnemu zmarłej żony – a była nią Anna, córka hrabiego Cilly – ale problem się rozwiązał, bo Władysław poślubił ja w 1402 roku, zachowując tym samym prawo 

do korony.
Król miał w zwyczaju dużo podróżować po kraju. Z czasem powstał stały „rozkład jazdy”, dzięki czemu król mógł lepiej sprawować władzę centralną i mieć wszystko pod kontrolą, a także pozwalało mu to na zdobycie wiedzy o lokalnych problemach.

Następcy tronu doczekał się dopiero w 1424 roku. Aby syn mógł objąć po nim tron musiał jakoś udobruchać polską szlachtę, więc wydał dla nich przywileje: brzeski (1425), jedlnieński (1430) 

i krakowski (1433).  Dało to podstawę do kształtowania się w późniejszym czasie demokracji szlacheckiej.

Jeśli chodzi o życie rodzinne Jagiełły, to wciąż krążą sprzeczne informacje. Z jednych źródeł dowiadujemy się, że król miał pełno miłostek, a z innych, że był wręcz powściągliwy wobec kobiet (przecież gdy brał ślub z Jadwigą miał już 35 lat, a było to jego pierwsze małżeństwo). Być może problemem w jego relacjach z rodziną były jego częste podróże. Jego małżeństwo z Jadwigą było udane, chociażby z tego względu, że świetnie dogadywali się politycznie, ale istnieje plotka, 

że Jadwiga została zmuszona do ślubu z Jagiełłą, który budził w niej wstręt. Po śmierci Jadwigi, Władysław wziął ślub z Anną. Po jej śmierci, jego żoną została Elżbieta, córka wojewody sandomierskiego. Polacy byli tym faktem niezwykle wzburzeni. Gdy ją koronowano, Wielkopolanie powiedzieli, że nigdy nie będzie dla nich królową, nawet jeśli będzie nosiła na głowie pięć koron. Czwarta żona Jagiełły, zaślubiona w 1422 roku, miała na imię Zofia i w chwili ślubu miała lat 17,

 a król 71…O dziwo dopiero z tego związku Władysław doczekał się następcy tronu (i dwójki innych dzieci, z czego jedno zmarło niedługo po narodzinach).

Władysław miał raczej oryginalną osobowość. Podobno nie lubił jabłek, ale po kryjomu wcinał gruszki. Nie lubił wstawać wcześnie, więc drzemał sobie po posiłkach. Nie lubił się dzielić swoimi rzeczami, do tego stopnia, że władca „szat, nożów stołowych i innych naczyń nie pozawalał komu innemu sobie przynosić krom tego, który miał taką powinność zleconą” (Kronika Jana Długosza). Być może obawiał się też trucizny w jedzeniu.  Król bardzo dbał o czystość, korzystał z łaźni co trzeci dzień, co kiedyś było czymś niezwykłym. Jego największą pasją były polowania. Był człowiekiem zabobonnym, czego podobno nauczyła go matka. Zanim wyszedł z domu, obracał się 

3 razy wkoło i rzucał na ziemię słomkę złamaną na 3 części. Jednak nie chciał nikomu powiedzieć do czego taki obrządek miał służyć. Wyrywał też włosy z brody i wkładał je między palce po czym mył ręce.  W 1419 roku został porażony piorunem od czego podobno lekko ogłuchł.

Ciekawostka: W Nowym Jorku w Central Parku znajduje się pomnik Władysława Jagiełły. Ukazany jest on podczas bitwy pod Grunwaldem, gdy siedząc na koniu wznosi do góry dwa skrzyżowane miecze. Jego odsłonięcie nastąpiło 15 lipca 1945 roku.

                                                                   

Pomnik Władysława Jagiełły w Nowym Jorku

Źródło:  Poczet królów i książąt polskich autorstwa Lecha Bielskiego i Mariusza Trąby

---

* Jana Długosza Kanonika Krakowskiego Dziejów Polskich ksiąg dwanaście. Przekład K. Mecherzyńskiego. T. 4: Księgi XI, XII. Kraków 1869