Zbigniew

Zbigniew, Leonard Chodźko

Zbigniew- ur. po 1070, zm. 8 lipca 1113(?) – książę Wielkopolski, Mazowsza i Kujaw w latach 1102–1107. Pierworodny syn księcia Władysława I Hermana i Przecławy.

Historia Zbigniewa jest wyjątkowa, podobnie jak jego imię, które nie było używane przez słowiańskich władców.

Dopóki Władysław Herman był młodszym bratem władcy, Zbigniew rósł szczęśliwie na jego dworze. Kłopot pojawił się wraz z wyniesieniem Hermana na tron książęcy. Co prawda Zbigniew był pierworodnym synem, co oznaczałoby, że jest następcą tronu, ale mówiono o nim, że nie jest "synem z prawego łoża". Jego matką była pierwsza żona Władysława Hermana - Przecława, która nie pochodziła z rodu książęcego, a w dodatku ślub został zawarty w tzw. obrządku słowiańskim. W związku z tym lepszym kandydatem wydawał się młodszy brat Zbigniewa - Bolesław. Wydaje się, że nawet ojciec był tego samego zdania, ponieważ wysłał Zbigniewa do szkoły katedralnej w Krakowie, a niedługo później macocha spowodowała wygnanie Zbigniewa do saskiego klasztoru mniszek (mniszek, nie mnichów - był to klasztor...żeński!).

Zbigniew był pokłócony z ojcem. W dodatku Sieciech (polityk wywierający silny wpływ na rządy Władysława Hermana) powoli przeciągał na swą stronę większość panów śląskich. Zbigniew widząc, że wielmoże opuścili go zbiegł w nocy, a ojciec go przeklął.

Później trafił do więzienia w grodzie Sieciecha. Był tam 4 lata, ale podczas zjazdu całej hierarchii kościelnej i świeckiej w 1097 Władysław Herman przyzwał Zbigniewa do siebie i pogodził się z synem.

Po śmierci Władysława Hermana, stosunki między braćmi były już  bardzo napięte. Wśród zaleceń ich ojca co do podziału królestwa było też pragnienie, by jeden z synów objął władzę zwierzchnią. Niestety tak naprawdę każdy z braci na własną rękę układał stosunki z sąsiadami.

Jednak mimo wszystkich wątpliwości to Zbigniew został wybrany przez możnych księciem zwierzchnim, zgodnie z poleceniem Hermana. Bolesław nie mógł się z tym pogodzić, więc wymyślił podstęp.

Zbigniewa oskarżono o planowanie napaści na brata. Na powszechnym wiecu przedstawiono "przechwycone wraz z posłańcem listy Zbigniewa, z których okazały się liczne zdrady". Gdy jednak Bolesław w "odwecie" zaatakował Zbigniewa okazało się, że ten wcale nie jest przygotowany do walki. Wojska Bolesława łatwo zajęły Gniezno. Wówczas Zbigniew oświadczył bratu posłuszeństwo, zatrzymał Mazowsze jako lennik, nie jako władca.

Pod koniec zimy następnego roku (1107) Bolesław, pod pozorem nieposłuszeństwa Zbigniewa ściągnął na niego Rusinów i Węgrów. Zbigniew musiał uciekać z kraju. Kilka lat potem Bolesław przywołał swojego brata pod przysięgą wierności i ... pozbawił go oczu. Gall Anonim stara się usprawiedliwić Krzywoustego tym, że Zbigniew przybył jak pan, okazując, że nie będzie służył, lecz panował. Niedługo po tym zdarzeniu Zbigniew umarł. Zbigniew nie dorastał do walki z takim przeciwnikiem jak Bolesław - Gall powiedział o Zbigniewie, że był to człowiek "zgoła pokorny i prosty", daleki od intryg i podstępów.

Źródło: Poczet królów i książąt polskich autorstwa Andrzeja Garlickiego; Poczet królów i książąt polskich autorstwa Lecha Bielskiego i Mariusza Trąby