Władysław IV Waza

Władysław IV Waza, Jan Matejko

Władysław IV Waza – król Polski i wielki książę litewski 

w latach 1632 – 1648

Pierwszy syn Zygmunta III Wazy i Anny Habsburżanki. Jako jedyny spośród dzieci z tego związku
W 1610 roku miał szansę zostać carem Rosji, ale jego ojciec Zygmunt III Waza, nie zgodził się na warunki elekcji. Kilka lat później znowu los się do niego uśmiechnął i dostał propozycję zostania królem Czech, niestety Władysław odmówił ze względu na ojca.  

Dobrze sobie radził podczas wojny z Turcją. Po śmierci hetmana Stanisława Żółkiewskiego w bitwie pod Cecorą w 1620 roku, następną wyprawą dowodził właśnie Władysław. Odniósł zwycięstwo pod Chocimiem w 1621 roku i jako dziękczynienie wyruszył na pielgrzymkę do Loreto we Włoszech w latach 1624 – 1625, co wpłynęło na jego zainteresowanie kulturą i nauką. Pozował nawet do portretu Rubensowi. Prawdopodobnie spotkał się też z Galileuszem, u którego zamówił przyrządy techniczne, które posłużyły pod Smoleńskiem w 1633 roku.

dożył do pełnoletniości. Szlachta i reszta społeczności lubiła królewicza Władysława.

W 1630 roku ojciec ogłosił go sukcesorem, a dzień przed śmiercią w 1632 roku przekazał mu dziedziczny tytuł króla Szwecji. Bracia z drugiego małżeństwa Zygmunta III uszanowali wolę ojca i postanowili nie współzawodniczyć o koronę.  W tej sytuacji Władysław bez większych problemów został królem.

Na początek musiał się zająć Moskwą, która znowu zaatakowała w grudniu 1632 roku. Armia rosyjska oblężyła Smoleńsk. Oczywiście król nadszedł z pomocą, ale okazało się, że w tym czasie Polskę zaatakowali też Turcy. W tej sytuacji był zmuszony podpisać rozejm z Rosją i musiał uznać Michała Romanowa jako cara. Gdy Turcy dowiedzieli się o traktacie z Rosją, zgodzili się na zawarcie rozejmu z Rzecząpospolitą. 

Władysław marzył o koronie Szwecji. Był w stanie zrobić dla niej naprawdę wiele. Niestety Szwedzi nie dawali nawet cienia szansy Władysławowi na zdobycie ich tronu. W 1635 oba państwa zawarły kolejny rozejm, który miał obowiązywać  przez 26 i pół roku.

Król starał się utrzymywać dobre stosunki ze wszystkimi mocarstwami europejskimi, ponieważ planował rozprawić się w końcu z Turcją. W tym celu zawarł dwa czysto polityczne małżeństwa, z których żadne nie było szczęśliwe, a dzieci w nich narodzone umarły  bardzo wcześnie.

 Jego planom wojny z Turcją sprzeciwiała się zdecydowanie szlachta i kazała nawet przysiąc królowi, że nie wcieli ich w życie. Król przyrzekł, ale wcale słowa nie chciał dotrzymać. Już zdążył zawrzeć układ z Kozakami, którzy mieli pomóc stronie polsko – litewskiej w walce z Turcją. Jednak kiedy sejm nie zaakceptował planów króla, Kozacy odebrali to jako zdradę i wybuchło tzw. powstanie Chmielnickiego. Król nie zobaczył już najpoważniejszych skutków powstania, ponieważ zmarł niedługo później w 1648 roku.

Portret konny królewicza Władysława Zygmunta Wazy na tle bitwy chocimskiej, Peter Paul Rubens

Rządy króla trudno jest ocenić. Jeśli chodzi o starania umocnienia władzy królewskiej to ewidentnie nie wyszło to dobrze. Udało mu się jednak wznieść kolumnę Zygmunta III, jako dowód na splendor dynastii Wazów. Pomnik wzbudził wiele kontrowersji, ponieważ sposób jego przedstawienia był zarezerwowany tylko dla Chrystusa, Maryi lub świętych. W tej sprawie zainterweniował noncjusz papieski, który zaczął grozić klątwą. Król uwięził więc noncjusza i kontynuował budowę kolumny. Jednak trzeba przyznać, że król dobrze radził sobie z problemami wyznaniowymi. Dowodem na to jest zjazd w 1645 roku w Toruniu przedstawicieli katolików, luteranów i kalwinów.

Źródło: Poczet królów i książąt polskich autorstwa Lecha Bielskiego i Mariusza Trąby