Stanisław Leszczyński

Stanisław Leszczyński, Jan Matejko

Stanisław Leszczyński – król Polski
w latach 1704 – 1709; 1733 – 1736

Ród Leszczyńskich należał do jednego z najstarszych i najbardziej wpływowych rodów w Polsce.
Po detronizacji Augusta II w 1706 roku, Stanisława powołano na tron Polski. Wcześniej próbowano oddać koronę jednemu z synów Jana III Sobieskiego, ale Jakuba i Konstantego porwał August II, a trzeci syn – Aleksander – odmówił przyjęcia korony. Leszczyński w czasie wojny polsko – szwedzkiej stał po stronie Szwecji, z tego względu wybór na króla zawdzięczał głownie Karolowi XII, królowi szwedzkiemu, który pokrył wszystkie koszty elekcji i koronacji. Co prawda sejm elekcyjny zebrał się już w 1704 roku, ale August II został zmuszony do zrzeczenia się tronu polskiego dopiero w 1706 roku. W listopadzie 1704 roku Stanisław Leszczyński podpisał układ sojuszniczy ze Szwecją, który podporządkowywał Rzeczpospolitą temu państwu. Tron stracił już w 1709 roku na rzecz poprzedniego króla, kiedy pozbawiony oparcia króla Szwecji musiał uciec z kraju. Próbował na wiele sposobów odzyskać władzę, ale nieskutecznie.

W 1725 roku wydał swoją córkę za króla Francji, Ludwika XV. Z tego powodu Stanisław zyskał silne poparcie francuskie w walce o tron. Na elekcję po śmierci Augusta II w 1733 roku, z obawy pod własne życie, wyruszył pod pewną przykrywką. Sobowtór Leszczyńskiego wyruszył statkiem przez Bałtyk, a sam kandydat dotarł od kraju przez kraje Rzeszy Niemieckiej. Tymczasem ambasador francuski w Polsce, przekupił już sporo szlachty. W ten sposób Leszczyński koronę odzyskał ponownie dopiero w 1733 roku. Rosja, Austria i Prusy sprzeciwiły się stanowczo Leszczyńskiemu. Obce wojska wkroczyły do kraju i zwołano nowy sejm elekcyjny. Wówczas wybrano na króla syn Augusta II – Augusta III. Podwójna elekcja doprowadziła do kolejnej wojny domowej. Leszczyński zbiegł z kraju i osiadł w Królewcu. Dla króla Francji taki obrót spraw był pomyślny. Wojska Rosji były skupione na sprawie polskiej i nie były w stanie skierować swych sił na Francję. 

Rezydencja Leszczyńskiego w Nancy

Leszczyńskiego traktowano bardzo przedmiotowo, a on z własnej woli podporządkowywał się decyzjom francuskiego króla. Tak też zrobił w sprawie abdykacji w 1736 roku.  W zamian Stanisław otrzymał księstwo Lotaryngii i Baru, gdzie o dziwo sprawował się całkiem dobrze, choć w zasadzie został pozbawiony realnej władzy w tych księstwach. Swoją siedzibę miał w Nancy. W związku z rozległymi zainteresowaniami, w tym architekturą, zainwestował w budowę rezydencji, teatru automatów, zwanego Rocher. Główną atrakcją były ruchome figury.

W późniejszych latach życie utrudniał mu już tylko stan zdrowia. W 1766 roku nieszczęśliwie pochylił się nad kominkiem i jego szlafrok zajął się ogniem. Doznał ciężkich poparzeń, a w rany wdała się gangrena. Na wiele wieść o chorobie pod pałacem zgromadziło się wiele osób. Leszczyński kazał im rozdać wino i chleb, a także rozdać pieniądze biednym na powrót do domu. Zmarł 23 lutego 1766 roku.

Źródło: Poczet królów i książąt polskich autorstwa Lecha Bielskiego i Mariusza Trąby