Ptolemeusz VII Fyskon

Ptolemeusz VII Fyskon zwany też Napuszonym, władaca Egiptu z dynastii Ptolemeuszów. Aby zachować czystość krwi, pośłubił własną siostrę, która była wdową po jego bracie, więc stała się ona jego siostrą, żoną i bratową. Następnie rozwiódł się z nią i wziął ślub z jej córką z poprzedniego małżeństwa. W ten sposób stała się dla faraona drugą żoną, bratanicą i pasiebicą. Warto też wspomnieć, że zabił swojego syna, który był dla niego jednocześnie jego siostrzeńcem. Kazirodztwo bardzo często zdarzało się wśród faraonów.

Źródło: Europa. Rozprawa historyka z historią, Norman Davies

Stanisław August Poniatowski

Stanisław August Poniatowski, Jan Matejko

Stanisław August Poniatowski  - król Polski w latach 1764 – 1795

Stanisław imię odziedziczył po ojcu, który był wojewodą mazowieckim, regimentarzem wojsk koronnych (czyli zastępą hetmana) i kasztelanem krakowskim. Z tego powodu często nie było go w domu. Matką była Konstancja Czartoryska, która miała olbrzymi wpływ na wychowanie syna. Matka powtarzała mu, że jest stworzony do wielkich rzeczy, a przy tym izolowała go od rówieśników.
Okres po śmierci Augusta II, rodzina przetrwała w Gdańsku. Poniatowski spędził tam aż 6 lat, co pozwoliło mu na naukę niemieckiego i poznanie wielu znakomitości. W 1748 roku wyruszył w pierwszą zagraniczną podróż. W późniejszym czasie jeszcze wiele podróżował, co sprawiło, że poznał wielu ważnych ludzi, w tym wielu artystów. Żywo interesował się kulturą i sztuką. W 1750 roku poznał w Berlinie angielskiego dyplomatę, Charlesa Williamsa. Zaprzyjaźnili się i to on był mentorem dla młodego Poniatowskiego.

Posłem został po raz pierwszy w 1750 roku, a w 1755 został stolnikiem litewskim (Do jego kompetencji należało nakrywanie stołu wielkiego księcia litewskiego. W czasach nowożytnych urząd stał się czysto honorowym, a powinności stolnika ograniczały się do honorowej asysty w uroczystościach i ceremoniach dworskich)*. Dlatego, gdy wybrano go w 1764 roku na króla Polski, śmiano się, że władcą został ktoś, kto nie ma wybitniejszych zasług.

Wielka księżna Katarzyna Aleksiejewna, Pietro Rotari

W 1755 roku Poniatowski wyjechał do Petersburga razem z Williamsem. Tam właśnie poznał Katarzynę, przyszłą carycę i zakochał się w niej po uszy. Jakiś czas później Poniatowski wrócił do Petersburga jako poseł elektora Saksonii. Podejrzewano nawet, że to Stanisław jest ojcem carewicza Pawła, następcy tronu, ale dzisiaj wyklucza się tą możliwość. Jednak bardzo prawdopodobne jest to, że Poniatowski był ojcem córki Katarzyny. Dziewczynka zmarła w wieku dwóch lat. 

Znajomość z carycą Katarzyną, miała decydujący wpływ podczas wyboru nowego władcy Polski po śmierci Augusta III Sasa. Przy jej wsparciu, 6 września 1764 roku, na króla wybrano Stanisława Poniatowskiego, który przybrał nowe imię – August. Koronacja odbyła się 25 listopada, w dzień wspomnienia św. Katarzyny, co wydawało się wyraźnym nawiązaniem do osoby carycy… kilkadziesiąt lat później król będzie zmuszony do podpisania abdykacji w ten sam dzień. 

Rządy Poniatowskiego były bardzo trudne. W kraju panowała anarchia, poza tym państwo było zrujnowane wojnami. Polityka państw ościennych nie była przyjazna. Pierwsze lata nie wyglądały najgorzej, ponieważ udało się przeprowadzić ograniczone reformy, takie jak unowocześnienie poczty, która bardzo się rozwinęła w drugiej połowie XVIII wieku. Założono także Szkołę Rycerską oraz przeprowadzono reformę monetarną. Król zasłużył się także dla kultury narodowej, ponieważ był wielkim miłośnikiem sztuki i nauki. Przeznaczał pieniądze na wiele inicjatyw kulturowych, które miały za zadanie wychowywać społeczeństwo. W Warszawie powstał Teatr Narodowy. Król organizował również słynne obiady czwartkowe, na których zajmowano się kultywowaniem polskiego języka i kultury, a także poruszano najważniejsze sprawy związane z sytuacją wewnętrzną i zewnętrzną kraju.  W 1773 roku stworzył Komisję Edukacji Narodowej, która była czymś w rodzaju pierwszego ministerstwa edukacji na ziemiach polskich. W 1782 roku król otworzył dla społeczeństwa swą bibliotekę. Z jego polecenia rozpoczęto opracowywanie szczegółowych map Rzeczpospolitej.

Jednak mimo wszystko rosło niezadowolenie opozycji, a wraz z nim coraz tym bardziej w sprawy wewnętrzne mieszały się inne państwa, a zwłaszcza Rosja. Opornych magnatów, ambasador Repnin, kazał wywieźć w głąb Rosji. Z tego powodu w 1768 roku zawiązano konfederację w miejscowości Bar. Jednym z celów była detronizacja króla, w 1771 roku udało im się nawet porwać Poniatowskiego, ale wypuścili go, ponieważ sam król zdołał ich do tego przekonać.

Celem carycy Katarzyny było podporządkowanie sobie Rzeczpospolitej. Kiedy jej się to nie udało, zgodziła się na rozbiór, którego dokonano w 1772 roku. Nikt nie był w stanie skutecznie temu protestować. Mimo porażki politycznej, król dalej starał się przeprowadzać reformy. Udało mu się znieść karę śmierci w procesach o czary oraz tortury w postępowaniu sądowym. Niestety reszta zmian nie weszła w życie z powodu sprzeciwu Rosji, która nie chciała wzmocnienia wewnętrznego Rzeczpospolitej. 

Rejtan – Upadek Polski, Jan Matejko

Szansę na poprawę sytuacji król spostrzegł w 1788 roku gdy Rosja wdała się w konflikt z Turcją. Wtedy Poniatowski przedstawił plan zawarcia traktatu polsko – rosyjskiego, który zakładałby większą swobodę w sprawie wojska oraz możliwość przeprowadzenia reformy wewnętrznej państwa w zamian za pomoc w walkach z armią turecką. Sprawą sojuszu zajął się sejm zwołany w 1788 roku, zwany później Czteroletnim lub Wielkim. Król zyskał duże poparcie społeczeństwa, udało się porozumieć z niektórymi przeciwnikami króla i uchwalono Konstytucję 3 maja (1791 rok).

Niestety konstytucja oraz inne ustawy Sejmu Wielkiego wzbudziły niechęć opozycji. Duża jej część wypowiedziała posłuszeństwo królowi i  po pomoc zwróciła się do carycy Katarzyny II, która chętnie im tej pomocy udzieliła, ponieważ bała się umocnienia władzy Poniatowskiego. Dlatego w Petersburgu zawiązali konfederację zwaną targowicką (jako miejsce jej utworzenia podali oficjalnie miejscowość Targowicę). W 1792 do kraju wkroczyły wojska rosyjskie. Król sądził, że jeśli dołączy się do konfederacji, to zdoła utrzymać kontrolę nad sytuacją w państwie i nie dopuści do kolejnego rozbioru. Planował zresztą abdykować, ale na to nie zgodziła się caryca, ponieważ był jej potrzebny, aby uprawomocnić kolejny rozbiór. Mimo to, Poniatowski stał się dla całego społeczeństwa zdrajcą.

W 1793 roku doszło do II rozbioru Polski, w którym udział wzięły tym razem tylko Rosja i Prusy. W czasie obrad sejmu, król starał się wynegocjować jak najlepsze warunki dla Rzeczpospolitej, ale nie miał już wpływu na sytuację. Zresztą nie ufali mu ani Polacy, ani Rosjanie. Gdy w 1794 roku zgłosił swój akces do powstania kościuszkowskiego, odmówiono mu z powodu obawy przed zdradą. Po upadku powstania, król został w Warszawie i bezskutecznie starał się o uwolnienie uczestników insurekcji.

Konstytucja 3 maja 1791 roku, Jan Matejko

W 1795 roku król został zmuszony do wyjazdu do Grodna. W tym samym roku zmuszono go też do abdykacji. Fakt ten jest traktowany  jako zaakceptowanie III rozbioru Polski, ponieważ sejm Rzeczpospolitej już wtedy nie istniał. Po śmierci Katarzyny II, przeniósł się do Petersburga na zaproszenie Pawła I i zmarł tam 12 lutego 1798 roku. Początkowo pochowano go w katolickim kościele pod wezwaniem św. Katarzyny w Petersburgu. W 1938 roku trumnę z jego zwłokami komuniści odesłali do Polski, argumentując, że kościół będzie rozbierany. Szczątki pochowano w Wołczynie i dopiero po dwóch tygodniach podano o tym krótką informację, ponieważ nikt nie miał pojęcia co zrobić z trumną króla, który podpisał rozbiory Polski. Społeczeństwo było oburzone takim sposobem załatwieniem sprawy i zorganizowano ankietę na temat osoby ostatniego króla Polski. Większość osób stwierdzała, że król wniósł wiele w polską kulturę, ale niestety jego decyzje polityczne były zdecydowanie negatywne. Na pytanie o miejsce pochówku odpowiadano różnie. Wiele osób mówiło nawet, że król powinien być pochowany na Wawelu jak wszyscy królowie (co zresztą było wolą samego zmarłego). Ostatecznie w  1995 roku jego szczątki pochowano krypcie królewskiej bazyliki archikatedralnej św. Jana w Warszawie.

Źródło: Poczet królów i książąt polskich autorstwa Lecha Bielskiego i Mariusza Trąby

---

* Wikipedia.org

August III Sas

August III Sas, Jan Matejko

August III Sas – król Polski w latach 1733 – 1763

„Był August co do ciała wzrostu wielkiego, a przy tym kształtnego, nikt go z panów nie dosięgał wzrostem, tylko jeden Chodkiewicz, starosta żmudzki, lecz jak był wysoki, tak był chudy, gdy przeciwnie August był tuszy do wzrostu proporcjonalnej. Minę miał wspaniałą i zawsze wesołą, wzrok i chód powolny.”*

Fryderyk August Wettin był jedynym legalnym synem swego ojca, Augusta II. Od małego był wmieszany w konflikt dotyczący jego wychowania. Matka była protestantką, a ojciec przeszedł na katolicyzm. Z tego powodu August II chciał, aby syn również został katolikiem, co dałoby mu szansę na zostanie w przyszłości królem Polski. W końcu doszło do tego, że matce odebrano prawo do wychowywania młodego Fryderyka, ale w 1710 roku doprowadziła ona bez zgody męża do konfirmacji syna (obrzęd ten w luteranizmie jest uznawany za początek dojrzałości religijnej). W 1711 roku chłopiec wyruszył z ojcem w podróż po Europie Zachodniej. Podczas tej podróży, August II nakazał królewiczowi dokonać konwersji, co stało się w 1712 roku w Mediolanie, gdzie złożył katolickie wyznanie wiary. Po powrocie do Saksonii, ogłoszono zmianę wiary królewicza i doprowadzono do mariażu z córką Józefa I, arcyksiężniczką Marią Józefą.

Po śmierci Augusta II władzę w kraju bez problemów przejął Fryderyk. Ale w Rzeczypospolitej na króla wybrano Stanisława Leszczyńskiego. W tej sytuacji Wettin postanowił sprzymierzyć się z Rosją, Prusami i Austrią. Państwa te miały pomóc pokonać przeciwnika. Dzięki temu udało się zwołać kolejny sejm elekcyjny, podczas którego na króla wybrano właśnie Fryderyka. Oznaczało to, że doszło do podwójnej elekcji. Koronacja odbyła się w 1734 roku i Fryderyk przyjął imię August III. W tym czasie Rosja, Austria i Prusy upomniały się o „zapłatę” za pomoc w walkach o tron. Król podpisał układ, który ograniczał suwerenność Rzeczpospolitej. W 1736 roku Leszczyński wreszcie abdykował, więc August był jednym władcą Polski. Jego rządy w kraju były naprawdę trudne. Wszystkie sejmy były zrywane, nie można było dojść do porozumienia ze szlachtą i magnaterią. Nie przepadano także  za pierwszym ministrem króla, dlatego powstawały liczne anegdotki. Jedną z nich jest historia, jakoby król codziennie rano pytał „Brühl, czy mam pieniądze?”. Anegdota miał potwierdzać próżność króla, który rzekomo nie robił nic innego jak tylko oddawał się rozrywkom. Jednak nie jest to prawda. Król poświęcał naprawdę dużo czasu na zarządzanie państwem. Zajmował się też swoimi dziećmi, których miał… czternaścioro. W dodatku doszło do wielu sporów z sąsiadami – w tym do 3 wojen śląskich. August III panował 30 lat a w wyniku samowoli najważniejszych rodów w Polsce i złego systemowi rządów trudno było wprowadzić jakiekolwiek reformy. Rzeczpospolita zmierzała w jednym tylko kierunku, złym jak można się domyślić, skoro już na dobre uzależniła się od obcych państw. Król zmarł w Dreźnie w 1763 roku.

Warto wspomnieć także o całkiem zabawnej historii, żeby nie kończyć smutnym akcentem. Gdy w 1752 roku król udał się na polowanie, ludzie którzy nigdy wcześniej nie widzieli swojego władcy, wyszli z domów, aby go zobaczyć. Król podróżował w karecie i postanowił się zdrzemnąć. W tym czasie jego pies, buldog, wyglądał przez okno. Ludzie dziwili się ogromnie, że ich król jest „z wejrzenia” tak podobny do psa.

Źródło: Poczet królów i książąt polskich autorstwa Lecha Bielskiego i Mariusza Trąby

* J. Kitowicz, Pamiętniki czyli historia polska. Wstęp i oprac. P. Matuszewska. Warszawa 1971

Stanisław Leszczyński

Stanisław Leszczyński, Jan Matejko

Stanisław Leszczyński – król Polski
w latach 1704 – 1709; 1733 – 1736

Ród Leszczyńskich należał do jednego z najstarszych i najbardziej wpływowych rodów w Polsce.
Po detronizacji Augusta II w 1706 roku, Stanisława powołano na tron Polski. Wcześniej próbowano oddać koronę jednemu z synów Jana III Sobieskiego, ale Jakuba i Konstantego porwał August II, a trzeci syn – Aleksander – odmówił przyjęcia korony. Leszczyński w czasie wojny polsko – szwedzkiej stał po stronie Szwecji, z tego względu wybór na króla zawdzięczał głownie Karolowi XII, królowi szwedzkiemu, który pokrył wszystkie koszty elekcji i koronacji. Co prawda sejm elekcyjny zebrał się już w 1704 roku, ale August II został zmuszony do zrzeczenia się tronu polskiego dopiero w 1706 roku. W listopadzie 1704 roku Stanisław Leszczyński podpisał układ sojuszniczy ze Szwecją, który podporządkowywał Rzeczpospolitą temu państwu. Tron stracił już w 1709 roku na rzecz poprzedniego króla, kiedy pozbawiony oparcia króla Szwecji musiał uciec z kraju. Próbował na wiele sposobów odzyskać władzę, ale nieskutecznie.

W 1725 roku wydał swoją córkę za króla Francji, Ludwika XV. Z tego powodu Stanisław zyskał silne poparcie francuskie w walce o tron. Na elekcję po śmierci Augusta II w 1733 roku, z obawy pod własne życie, wyruszył pod pewną przykrywką. Sobowtór Leszczyńskiego wyruszył statkiem przez Bałtyk, a sam kandydat dotarł od kraju przez kraje Rzeszy Niemieckiej. Tymczasem ambasador francuski w Polsce, przekupił już sporo szlachty. W ten sposób Leszczyński koronę odzyskał ponownie dopiero w 1733 roku. Rosja, Austria i Prusy sprzeciwiły się stanowczo Leszczyńskiemu. Obce wojska wkroczyły do kraju i zwołano nowy sejm elekcyjny. Wówczas wybrano na króla syn Augusta II – Augusta III. Podwójna elekcja doprowadziła do kolejnej wojny domowej. Leszczyński zbiegł z kraju i osiadł w Królewcu. Dla króla Francji taki obrót spraw był pomyślny. Wojska Rosji były skupione na sprawie polskiej i nie były w stanie skierować swych sił na Francję. 

Rezydencja Leszczyńskiego w Nancy

Leszczyńskiego traktowano bardzo przedmiotowo, a on z własnej woli podporządkowywał się decyzjom francuskiego króla. Tak też zrobił w sprawie abdykacji w 1736 roku.  W zamian Stanisław otrzymał księstwo Lotaryngii i Baru, gdzie o dziwo sprawował się całkiem dobrze, choć w zasadzie został pozbawiony realnej władzy w tych księstwach. Swoją siedzibę miał w Nancy. W związku z rozległymi zainteresowaniami, w tym architekturą, zainwestował w budowę rezydencji, teatru automatów, zwanego Rocher. Główną atrakcją były ruchome figury.

W późniejszych latach życie utrudniał mu już tylko stan zdrowia. W 1766 roku nieszczęśliwie pochylił się nad kominkiem i jego szlafrok zajął się ogniem. Doznał ciężkich poparzeń, a w rany wdała się gangrena. Na wiele wieść o chorobie pod pałacem zgromadziło się wiele osób. Leszczyński kazał im rozdać wino i chleb, a także rozdać pieniądze biednym na powrót do domu. Zmarł 23 lutego 1766 roku.

Źródło: Poczet królów i książąt polskich autorstwa Lecha Bielskiego i Mariusza Trąby

August II Mocny

August II Mocny, Jan Matejko

August II Mocny – król Polski i wielki książę litewski w latach 1697 – 1706; 1709 – 1733

Fryderyk August Wettin, który po koronacji na króla Rzeczpospolitej przyjął imię August II Mocny, był drugim synem księcia Jana Jerzego, który był następcą króla Saksonii. Fryderyka przeznaczono do kariery wojskowej. W 1687 roku wysłano go w podróż po Europie, o czym krążą niesamowite  legendy. Istnieje wiele relacji o jego podbojach miłosnych czy wyczynach siłowych. Jednak najprawdopodobniej nie są one zgodne z prawdą. Jedna z takich relacji pt. „La Saxe galante” odniosła wielki sukces, ale w samej Saksonii została zakazana.

W 1691 roku zmarł ojciec Fryderyka i na tronie zasiadł jego starszy brat, Jan Jerzy IV. W 1693 roku książę poślubił Krystynę Eberhardynę. Małżeństwo nie było udane. Wygląda na to, że poróżniła ich kwestia wiary. Krystyna nigdy nie wybaczyła Fryderykowi przejścia na katolicyzm i zachęcania do tego ich jedynego syna, późniejszego króla Rzeczypospolitej.
Niedługo po ślubie Fryderyk August Wettin został władcą Saksonii. A jak to się stało? Jedna z dam dworu zachorowała na ospę wietrzną. Okazało się, że jest to kochanka Jana Jerzego IV. Władca czuwał przy niej aż do jej śmierci, sam zaraził się chorobą i zmarł.

Po śmierci Jana III Sobieskiego, Fryderyk August I zgłosił swoją kandydaturę na tron Rzeczypospolitej, która nie został od razu wzięta pod uwagę, ponieważ Fryderyk był jeszcze wyznania protestanckiego. W tej sytuacji, elektor przeszedł na katolicyzm. Wśród wielu kandydatów do końca toczyła się zażarta walka. Sytuację znowu rozwiązała akcja zbrojna, w wyniku której królem został Fryderyk August, który w Rzeczpospolitej przyjął imię August II. Przydomek „Mocny” pojawił się dopiero w 1833 roku, kiedy niejaki Bergmann, wyjaśnił, że ten przydomek należy się władcy ze względu na doprowadzenie Saksonii do rozkwitu, pomimo wielu przeciwieństw losu. Jednak w drugiej połowie XIX wieku przydomek zyskał negatywne znaczenie. Historycy pruscy stwierdzili, że „mocny” to król był tylko fizycznie, co świetnie demonstrował podczas pijatyk, zapasów i w aferach miłosnych, co jak już wcześniej ustaliliśmy nie było prawdą.

Król miał w planach wiele reform. Jednak większości nie udało się wcielić w życie z powodu trudnej sytuacji wewnętrznej kraju, a także trudności w relacjach z innymi państwami. August II postanowił odzyskać z rąk Szwecji Inflanty, aby stały się one dziedzicznym państwem Wettinów. W tym celu zawiązał sojusz z Danią i Rosją, ale jako władca Saksonii, a nie Rzeczypospolitej, która została neutralna w tym sporze. Jednak wojska szwedzkie i tak wdarły się na tren ziemi polskich i zajęły Warszawę oraz Kraków. Wojna skończyła się porażką króla Augusta II, który w 1706 roku musiał zrzec się tronu polskiego i uznać za króla Stanisława Leszczyńskiego. Skutkiem klęski było również zajęcie Saksonii i szwedzka okupacja tego kraju. W 1709 roku udało mu się wrócić na tron polski, jednak sytuacja wewnętrzna kraju nie uległa poprawie. Wręcz przeciwnie, coraz silniejsza stawała się opozycja wobec króla. Szlachta burzyła się przeciwko unii polsko – saskiej. W 1717 roku odbył się sejm niemy (został tak nazwany z powodu niedopuszczenia do głosu posłów, którzy mogliby zerwać sejm), na którym zawarto porozumienie pomiędzy królem a szlachtą.

W późniejszych latach król dążył do stworzenia ugrupowania prokrólewskiego, które miałoby wesprzeć próby zapewnienia korony jego synowi. Z tego powodu już w 1705 roku ustanowił m.in. Order Orła Białego.

Jedną z głośniejszych spraw za czasów Augusta II były wydarzenia w Toruniu z 1724 roku. Doszło tam do zdemolowania kościoła i kolegium jezuickiego przez protestantów. Władze miasta nie zainterweniowały, co wywołało wściekłość u króla. Wydał on rozkaz ścięcia 10 osób uznanych za winne zajść, a także tych którzy im nie zapobiegły (w tym burmistrz miasta). Wyrok wykonano mimo obcych interwencji.

Zwinger w Dreźnie, siedziba Wettinów.

Warto wspomnieć o kochance króla – Annie Konstancji Hoym, która była żoną jednego z ministrów. Kobieta miała piękna urodę, ale nie była dobrym człowiekiem. Opisywano ją jako chciwą, fałszywą i wyrachowaną. Król wybudował specjalnie dla niej rezydencje w Dreźnie, a utrzymanie faworyty czasem kosztowało tyle, co utrzymanie pokaźnej armii. Król nadał jej nawet tytuł hrabiny Rzeszy Cosel. Swawola Anny zakończyła się, kiedy spróbowała mieszać się w politykę i wpływać na decyzje króla. Wówczas dała się wplątać w spisek. Po wykryciu go uciekła do Prus, ale aresztowano ją i uwięziono. Syn Augusta II, wiele lat później ją uwolnił, ale ta wolała zostać w miejscu odosobnienia. Ze związku z hrabiną Cosel, królowi urodził się syn i dwie córki. W ogóle król miał ośmioro pozamałżeńskich dzieci i tylko jednego syna ze swoją żoną.

Rządy króla Augusta II nie są oceniane dobrze, mimo że starał się wzmocnić kraj. Miał w planach ożywić handel, rozwój produkcji krajowej oraz intensyfikację górnictwa. Jednak w państwie kryzys się tylko pogłębiał, a skutek wojny ze Szwecją zginęła ¼ ludności Rzeczpospolitej.

Król zmarł w 1733 roku na gangrenę. Przed śmiercią stwierdził, że jego syn sam musi zadecydować czy będzie chciał walczyć o koronę polską, ponieważ dla niego była to korona cierniowa.

Źródło: Poczet królów i książąt polskich autorstwa Lecha Bielskiego i Mariusza Trąby

Jan III Sobieski

Jan III Sobieski, Jan Matejko

Jan III Sobieski – król Polski i wielki książę litewski 

w latach 1674 – 1696

Jan wywodził się z rodziny szlacheckiej, która swój początek ma pod koniec XVI wieku. On i jego bracia otrzymali gruntowne wykształcenie. Ojciec wysłał ich też w podróż po Europie Zachodniej, gdzie zdobyli ogólną wiedzę o panujących tam zwyczajach. Gdy wrócił do kraju w 1648 roku od razu stanął do walki w obronie granic, ponieważ trwało powstanie kozackie. Jego brat, Marek zginął w niewoli u Tatarów, więc Jan został jedynym męskim przedstawicielem rodu. Jan brał udział m.in. w bitwach pod Beresetczkiem i pod Zborowem. Jednak gdy Rzeczpospolitą najechali Szwedzi, Jan Sobieski był jednym z tych, którzy zdradzili króla Jana Kazimierza i przeszedł na stronę Karola X Gustawa. Po roku porzucił Szwedów i prosząc o przebaczenie, przeszedł na stronę króla Jana Kazimierza. Dzięki zasługom wojennym, otrzymał urząd chorążego koronnego. W 1666 roku został również hetmanem wielkim polnym. W 1668 roku po zwycięstwach nad Kozakami i Tatarami otrzymał urząd hetmana wielkiego koronnego.

Gdy w 1669 roku sejm wybrał na króla Michała Wiśniowieckiego, Jan Sobieski nie był zadowolony. Popierał on kandydaturę Kondeusza, francuza, który po elekcji miał dać Sobieskiemu tytuł para i diuka Francji, Order Ducha Świętego i dom w Paryżu. Z tego powodu podczas panowania Michał Korybut Wiśniowiecki musiał się zmagać z silną opozycją, na której czele stał prymas M. Prażmowski oraz Jan Sobieski.
Po śmierci Wiśniowieckiego, Jan Sobieski postanowił kandydować na króla. Wybrano go 21 maja 1673 roku. Jako król postanowił zawrzeć sojusz z Francją, która była sprzymierzona z Turcją, więc rozwiązałoby to problem wojny z tym krajem. Planował wystąpić przeciwko elektorowi brandenburskiemu i odzyskać Prusy Książęce. W 1677 roku zawarł także układ ze Szwecją. Jednak plany spaliły na panewce, gdy Turcja odrzuciła pokój z Rzeczpospolitą, a Francja zawarła pokój z Fryderykiem Wilhelmem, elektorem brandenburskim.

W tej sytuacji Jan Sobieski był zmuszony dążyć do sojuszu z Austrią przeciwko Turcji. Jednak okazało się, że plany wojny z tym państwem odrzuciła nie tylko Francja, ale też Austria oraz Rosja. Sytuacja zmieniła się w 1683 roku, gdy armii tureckiej udało się dojść pod Wiedeń. Wtedy cesarz Leopold I zwrócił się o pomoc do króla Polski. I tak 12 września 1683 roku odbyła się słynna odsiecz wiedeńska. Jednak pomimo zwycięstwa, Sobieskiemu nie udało się całkowicie rozbić armii tureckiej. Aby to zrobić stworzono Ligę Świętą, w której skład wchodziła Rzeczpospolita, Austria, Wenecja oraz papiestwo. Jednak dalsze walki potoczyły się niepomyślnie dla Rzeczpospolitej. W dodatku szlachta polska nie była zadowolona ze zwycięstwa Sobieskiego w Wiedniu! Trudno w to uwierzyć, ale oskarżono króla o próbę umocnienia władzy królewskiej. Podejrzewali, że król będzie chciał przeprowadzić elekcje vivente rege. Oczywiście Sobieski nigdy o tym nie wspomniał i zaprzeczał tym zarzutom, ale szlachta jak to szlachta, swoje wiedziała. W pewnym momencie dążono nawet do detronizacji króla, ale na szczęście się to nie udało.

Sobieski pod Wiedniem, Jan Matejko

Warto wspomnieć o wielkiej miłości Jana III Sobieskiego do Marii Kazimiery d’ Arquien. Była ona jedną z dwórek królowej Ludwiki Marii (żona króla Jana Kazimierza). Istnieją plotki, że była ona nieślubną córką królowej. G się poznali w 1655 roku Jan nie zdążył się jej oświadczyć, ponieważ zrobił to wcześniej Jan Zamoyski, z którym nie mógł się równać pod żadnym względem. W 1665 roku po śmierci Zamoyskiego, wzięli cichy ślub. Oficjalnie powtórzyli go dwa miesiące później. Król pieszczotliwie nazywał ją „Marysieńką”. Był zakochany w niej bez pamięci. Wiele osób twierdzi, że żona miała na niego olbrzymi wpływ i po prostu nim rządziła. Zarzuca się jej  często brak czułości wobec kochającego męża. Jednak z drugiej strony przedstawia się ja jako kobietę dobrze zorientowaną politycznie, inteligentną, pobożną i kochającą męża tak samo jak on ją. W 1860 roku ujawniono listy zakochanych. Autor publikacji, Antonii Helcla, twierdził, że nie ingerował w treść listów, ale był zmuszony usunąć te miejsca, które „przyzwoitość żadną miarą ogłaszać nie pozwalała”.

Na dworze króla nie brakowało nigdy rzadkich zwierząt. Sobieski od dziecka interesował się zwierzętami, więc posiadał on papugi, kanarki, rysia oraz strusia australijskiego. W 1680 roku ubłagał Jana Chryzostoma Paska, aby ten podarował mu swoją wydrę. Król był pod wrażeniem inteligencji tego zwierzęcia. Jednak, gdy para królewska zabrała ją do Wilanowa (rezydencji króla), wydra w nocy uciekła, a dragon pełniący straż zabił nieznane zwierzę, a skórę sprzedał pewnemu Żydowi. Rano, gdy odkryto zbrodnię, dragona i Żyda zaprowadzono przed króla. Sobieski w złości kazał nawet rozstrzelać dragona, ale po rozmowach z zakonnikami i spowiednikami, skazano go „tylko” na karę praszczęty, która polegała na pędzeniu przez rózgi. Miał on przebiec  15 razy pomiędzy dwoma rzędami żołnierzy, ale udało mu się tylko 3, a potem zemdlał. Jeszcze w tym samym roku kolejne wyjątkowo zwierzę króla – niedźwiedź – zjadł pieska królewicza Jakuba.

Jan III Sobieski zmarł 17 czerwca 1696 roku w Wilanowie. Pochowano go w Warszawie, aby w 1734 roku przenieść jego ciało na Wawel.

Źródło: Poczet królów i książąt polskich autorstwa Lecha Bielskiego i Mariusza Trąby

Michał Korybut Wiśniowiecki

Michał Korybut Wiśnioweicki, Jan Matejko

Michał Korybut Wiśniowiecki – król Polski i wielki książę litewski w latach 1669 – 1673

„Nie wyglądał pociągająco: wyróżniał się niemęską, szczupłą i niską posturą, celowo nosił kuse stroje francuskie, a nie polskie, by ukryć braki w figurze. Z konieczności pokazywał się w dużej niezgrabnej peruce (był łysy), niczym nie przypominał rycerskiego ojca. Jego poplecznicy powoływali się na najlepsze dziedzictwo po Piastach, ale przecież z domieszką krwi rosyjskiej, mołdawskiej i węgierskiej, czego ślady dostrzegali historycy nawet w rysach twarzy i w ogólnym wyglądzie.”*

Ród Wiśniowieckich wywodził się z książąt litewsko – ruskich. Jeszcze w XVI wieku byli prawosławni, ale szybko przeszli na katolicyzm. Ojcem Michała Wiśniowieckiego, był Jeremi Wiśniowiecki, który w 1646 roku objął urząd wojewody ruskiego. Był znany z bohaterskiej obrony twierdzy zbarskiej. Został w zasadzie żywą legendą, która później sprawi, że jego syn zostanie wybrany na króla. 

Po abdykacji Jana Kazimierza w kraju działo się naprawdę źle. Senatorzy i szlachta nie potrafiła dojść do porozumienia. Doszło nawet do strzelaniny. W końcu jednak przeprowadzono elekcję, podczas której okazało się, że królem zostanie Michał Wiśniowiecki. Było to niemałym zaskoczeniem, ponieważ głównymi kandydatami był książę neuburski i książę lotaryński.  Podobno ceremonia koronacji była dość skromna, co wynikało z faktu, że nowy król nie posiadał większych dóbr, a dobra królewskie była rozgrabione lub oddane w zastaw.

W 1670 roku król poślubił arcyksiężniczkę Eleonorę Marię Józefę z domu habsburskiego. Jesienią królowa zaszła w ciążę, ale poroniła. Tymczasem w siłę rosła opozycja wobec króla. Problemy wewnętrzne odbiły się na stosunkach z sąsiadami. Prusy Książęce zostały zwolnione z zależności lennej od Rzeczypospolitej. W dodatku głowa opozycji pruskiej, która postulowała ściślejszy związek Prus z Rzecząpospolitą, Albrecht Kalkstein zmarł, a na czele stanął jego syn, który został uwięziony przez przeciwników w Królewcu. Udało mu się jednak uciec do Polski i uzyskał poparcie króla. Gdy Michał Wiśniowiecki nie chciał wydać zbiega, zlecono jego porwanie, co było wielką zniewagą dla państwa i dla króla.

Portret króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego,
nieznany malarz polski z XVII wieku

Wewnętrzne spory trwały w najlepsze. W 1672 roku zawiązano tajną konfederację. Spiskowcy usprawiedliwili się zagrożeniem wewnętrznym kraju. Gdy pod koniec lipca akt konfederacji podpisało już 367 osób, król zwołał pospolite ruszenie i zaatakował opozycję. W tym czasie armia turecka zmierzała już na całkowicie nieprzygotowaną do wojny Rzeczpospolitą.  W sierpniu wrogowie zdobyli Kamień Podolski. Następnie armia turecka  ruszyła na Lwów. Pospolite ruszenie zmierzało w stronę wroga, ale bardzo powoli, ponieważ chętniej zajęliby się osądzaniem opozycji antykrólewskiej. Król zdecydował się na rokowania. Odtąd  Rzeczpospolita miała corocznie płacić Turcji 22 tysiące złotych, a w zamian za to sułtan miał zaniechać ataków. Miał też namówić do tego samego Tatarów i Kozaków. Podole i prawobrzeżna część Ukrainy przeszła pod panowanie tureckie.

Po długotrwałym sporze ze szlachtą w końcu zawarto rozejm. Król zmarł w 1673 roku, przyczyną był wrzód przewodu pokarmowego. Rządy Michała Wiśniowieckiego trudno jest ocenić. Los chciał, że jego okres panowania przypadł w bardzo trudnym czasie. W dodatku nie wiele mógł zrobić, ponieważ zrywano prawie każdy sejm. Tak więc za poniesione porażki nie wolno obwiniać samego króla, ponieważ to szlachta i magnaci wprowadzali zamęt w kraju. To współcześni królowi rozpuścili wiele plotek  na temat króla. Rozpowiadano, że król urządza zabawy z Ganimedami, czyli chłopcami, a przy tym, że ma wiele romansów pozamałżeńskich z kobietami. Zarzucano mu, że ubiera się w stroje francuskie, maluje się, a także, że jest żarłoczny. Na szczęście już wtedy nie dawano wszystkim plotkom wiary.

„Szkoda słów na jego bliższą charakterystykę. Dość powiedzieć, że Michał Korybut, wybrany wbrew własnej woli, jedynie ze względu na swą przeciętność i na pamięć ojca, Jeremiego, okazał się w purpurze monarszej zupełnym zerem, bezmyślnym samolubem, którego wyłączną troską było nie dać się zdetronizować. (…) Mówił ośmioma językami, ale w żadnym z nich nie miał nic ciekawego do powiedzenia.”**

Źródło: Poczet królów i książąt polskich autorstwa Lecha Bielskiego i Mariusza Trąby

* A. Przyboś, Michał Korybut Wiśniowiecki 1640 – 1673. Kraków 1984

** W. Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej. T. 2: 1648 – 1795, Warszawa – Kraków- Łódź – Poznań – Wilno – Zakopane 1936